0-3 μηνών
- Παρατηρεί αντικείμενα, πρόσωπα όταν κινούνται
- Χαμογελά όταν του μιλούν, κυρίως όταν του μιλούν οι γονείς
- Δίνει έμφαση στα πρόσωπα που κοιτάζει
- Παράγει ήχους όπως γουργούρισμα (cooing) ή διάφορους ήχους (κυρίως φωνήεντα)
- Κλαίει για να επικοινωνήσει
- Ανταποκρίνεται σε θορύβους/γυρίζει το κεφάλι στην κατεύθυνση του ήχου
- Αντιλαμβάνεται ήχους/φωνές
- Ακούει την ομιλία των γύρω του
- Ξαφνιάζεται ή κλαίει όταν ακούει διαφορετικούς θορύβους (δυνατούς)
- Ησυχάζει στο άκουσμα οικείας φωνής
3-6 μηνών
- Κλαίει διαφορετικά για τις ανάγκες του
- Αναγνωρίζει τη φωνή της μητέρας
- Χαμογελά όταν κάποιος του μιλά
- Κινεί το βλέμμα στην κατεύθυνση του ήχου
- Προσπαθεί να γυρίσει προς τον ομιλητή
- Εντοπίζει παιχνίδια που κάνουν ήχο
- Δίνει έμφαση στη μουσική
- Απολαμβάνει παιχνίδια όπως peek-a-boo (κρυφτό)
- Επεξεργάζεται παιχνίδια βάζοντας τα στο στόμα
- Κουνά παιχνίδια που έχει στο χέρι του
- Βαβίζει χρησιμοποιώντας ήχους όπως /π/,/μπ/,/μ/ και άλλους (π.χ. παπα, μπαμπα, τατα κ.ά – 6 μήνες)
- Επαναλαμβάνει συχνά τους ίδιους ήχους
- 6-9 μηνών
- Προσέχει και κοιτάζει γύρω για να εντοπίσει την πηγή των ήχων γύρω του
- Γυρίζει το κεφάλι του προς την πηγή του ήχου
- Δείχνει να αναγνωρίζει λέξεις όπως «μαμά, παπά, γεια, μπάλα» κ.ά.
- Ανταποκρίνεται στο όνομά του
- Μιμείται ήχους από το περιβάλλον
- Χρησιμοποιεί πολλούς και διαφορετικούς ήχους σε συλλαβές
9-12 μηνών
- Αποζητά αλληλεπίδραση του γονέα καθώς παίζει
- Χτυπά αντικείμενα μεταξύ τους (π.χ. δύο παιχνίδια που κρατά)
- Κάνει νεύματα για να επικοινωνήσει (π.χ. δείχνει αυτό που θέλει, το πιάνει, πηγαίνει κοντά)
- Ανταποκρίνεται στο όνομά του, σε ονόματα της οικογένειας και αναγνωρίζει κάποια οικεία αντικείμενα
- Κατανοεί χειρονομίες όπως το «γεια» και το μιμείται
- Αρχίζει να ανταποκρίνεται σε κάποιες οδηγίες (π.χ. «έλα»)
- Ανταποκρίνεται στο «όχι»
- Δίνε προσοχή όταν κάποιος του μιλά
- Μιμείται «παλαμάκια» και άλλες κινήσεις (π.χ. γεια, όχι)
- Μιμείται ήχους που ακούει
- Παράγει διάφορους δικούς του ήχους σαν να συνομιλεί
- Παράγει τις πρώτες λέξεις (12 μήνες)
1-2 ετών
- Εκτελεί παράλληλο παιχνίδι (π.χ. παίζει δίπλα από άλλα παιδιά χωρίς να αλληλεπιδρά μαζί τους)
- Εκτελεί συμβολικό παιχνίδι (π.χ. σκεπάζει την κούκλα του)
- Επαναλαμβάνει δράσεις που έχουν ένα αποτέλεσμα (π.χ. πατώ κουμπί και παίζει μουσική)
- Προσπαθεί να επαναλαμβάνει αυτό που ακούει
- Δείχνει αντικείμενα όταν του κατονομάζονται
- Γνωρίζει κάποια μέρη του σώματος και μπορεί να τα δείξει
- Αναγνωρίζει τον εαυτό του/της στον καθρέφτη ή σε φωτογραφία
- Μιμείται κινήσεις που βλέπει όπως κάνω μπάνιο, σκουπίζω πάτωμα
- Εξερευνάει το περιβάλλον γύρω του
- Ψάχνει για κρυμμένα αντικείμενα
- Κατανοεί απλές οδηγίες δύο σκελών και ερωτήσεις (π.χ. πάρε την κούκλα και βάλε την στην καρέκλα» ή «που είναι το παπούτσι;»)
- Λέει το όνομά του
- Παράγει 20-50 λέξεις (18 μήνες)
- Παράγει 100-200 λέξεις (24 μήνες-2 έτη)
- Αρχίζει να συνδυάσει δύο λέξεις για φράσεις (π.χ. «θέλω γάλα»)
- Κάνει ερωτήσεις βάζοντας δύο λέξεις μαζί
2-3 ετών
- Παίζει με άλλα παιδιά
- Επιζητά την προσοχή από τον ενήλικα
- Εκτελεί κατασκευαστικό παιχνίδι (π.χ. κτίζει πύργο)
- Εμπλέκεται σε φανταστικό παιχνίδι
- Ανταποκρίνεται όταν κάποιος του φωνάζει από άλλο δωμάτιο
- Παρακολουθεί ένα διάλογο
- Προσέχει διάφορους περιβαλλοντικούς ήχους (π.χ. σειρήνα, τηλέφωνο, τηλεόραση)
- Αναγνωρίζει οικεία αντικείμενα και εικόνες, δείχνοντας
- Κατανοεί σύνθετες προτάσεις
- Κατανοεί έννοιες όπως «σταμάτα, μικρό, μεγάλο»
- Κατανοεί έννοιες όπως «πάνω-κάτω, μέσα-έξω, λίγα-πολλά»
- Εκφράζεται λεκτικά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού
- Αρχίζει να μετρά αριθμούς
- Χρησιμοποιεί 300-400 λέξεις
- Παράγει φράσεις/προτάσεις τριών λέξεων
- Αρχίζει να χρησιμοποιεί πιο σωστά τη γραμματική της γλώσσας του (π.χ. μπορεί να χρησιμοποιεί φράσεις με πληθυντικό αριθμό – «πουλιά πετούν», «πολλά μήλα»
- Υποβάλλει ερωτήσεις όπως «τι, πού, γιατί;»
- Χρησιμοποιεί αντωνυμίες και προθέσεις, απλές προτάσεις και φράσεις
- Μιμείται λέξεις και εμπλέκεται σε τραγούδια που έχουν κίνηση
3-4 ετών
- Συνεργάζεται με συνομήλικους του
- Αναπτύσσει ανεξαρτησία και κοινωνικές δεξιότητες
- Έχει μεγαλύτερη διάρκεια συγκέντρωσης
- Ακολουθεί απλούς κανόνες
- Κατανοεί τα γένη (κορίτσι-αγόρι)
- Κατανοεί αντίθετες έννοιες (μεγάλο-μικρό)
- Μετρά 5-10 αντικείμενα
- Ομαδοποιεί αντικείμενα
- Κατανοεί επίθετα όπως «βαρύ, άδειο» κλπ.
- Κρίνει καταστάσεις και συμπεραίνει
- Ανακαλεί γεγονότα ορθά
- Απαντά σε απλές ερωτήσεις όπως «ποιος, τι, που»
- Χρησιμοποιεί 500-600 λέξεις
- Παράγει ολοκληρωμένες προτάσεις
- Εισάγει άρθρα στις προτάσεις του (π.χ. «θέλω το μήλο, το μωρό τρώει»)
- Μπορεί να αφηγηθεί ένα πρόσφατο γεγονός ή να διηγηθεί ένα μέρος μιας ιστορίας (π.χ. κάτι που έγινε στο σχολείο)
- Μπορεί να κατονομάσει τα βασικά χρώματα
- Συμμετέχει σε συζήτηση
- Η ομιλία του είναι καταληπτή από τους υπόλοιπους
4-5 ετών
- Κατανοεί έννοιες χρόνου
- Ακούει και αντιλαμβάνεται τις περισσότερες συνομιλίες που γίνονται στο σπίτι
- Ακούει και ανταποκρίνεται αμέσως όταν κάποιος του φωνάζει
- Ακούει ακόμα και χαμηλής έντασης ήχους (π.χ. ψίθυρος)
- Χρησιμοποιεί ενήλικα πρότυπα ομιλίας
- Χρησιμοποιεί τους περισσότερους ήχους της ομιλίας ορθά (εκτός ίσως από κάποιους ήχους όπως σ, ζ, ξ, ψ, τς, ρ)
- 5-6 ετών
- Εκφράζεται με καθαρότητα
- Χρησιμοποιεί προτάσεις πέντε ή περισσότερων λέξεων
- Αφηγείται με ολοκληρωμένες προτάσεις
- Χρησιμοποιεί τον μέλλοντα χρόνο
- Γνωρίζει πράγματα για τον εαυτό του (όνομα, που μένει κλπ.)
- Το λεξιλόγιο αυξάνεται μέρα με τη μέρα / μαθαίνει καθημερινά νέες λέξεις
- Μετρά 10 ή περισσότερα αντικείμενα
- Μπορεί να αντιγράψει σχήματα, γράμματα ή αριθμούς
- Αναγνωρίζει το όνομά του όταν είναι γραμμένο
- Μπορεί να γράψει το όνομά του
Μπορεί να αρθρώσει ορθά όλους τους ήχους της ομιλίας
